‘Zit jij hier wel goed?’ 

Ik ging er bijna zelf aan twijfelen toen de conducteur die vraag stelde. Blijkbaar is het voor deze meneer nodig om dat aan mij te vragen. Eerder hadden we al blikken uitgewisseld en die blik van hem vertelde mij al dat de beste man mij dit ging vragen. Het voelde ongemakkelijk toen mijn vermoeden bevestigd werd.

‘Ja hoor, ik mag hier zitten, ik heb een geldig vervoersbewijs voor de eerste klas. Maar... Waarom vraagt u dit eigenlijk?’

Ik vroeg het gewoon. Ik kon mijn mond gewoon niet meer houden. En waarom zou ik? Volgens mij betrapte ik de conducteur op het uiten van een vooroordeel. Zijn vraag op zich lijkt niet zo vreselijk. Maar de blik die hij mij toewierp , de intonatie en de uitleg die volgde zorgde ervoor dat ik bozer en bozer werd.

‘Ja, je zit hier alleen. Dat is vreemd.’

Is het zo vreemd dat ik hier zit? Ben ik misschien te jong voor de eerste klas? Of te zwart? Zou hij het ook gevraagd hebben aan een oudere witte man als hij alleen zou zitten?

‘Ik zit hier inderdaad alleen. Snap alleen nog steeds niet waarom u mij dit vraagt.’

‘Er wordt misbruik van gemaakt tegenwoordig.’

Zegt hij nu dat hij ervan uitgaat dat ik er misbruik van maak? Volgens mij wordt er heel duidelijk aangegeven wat eerste en tweede klas is. Ik ben hier heel bewust gaan zitten met een geldig kaartje.

‘Dat zou ik nooit doen meneer, ik weet dat dit eerste klas is. Ik vind uw uitleg een beetje apart. Zeker met alle toestanden deze week.’[1]

Zijn portofoon gaat af. Voor de conducteur is dit een goede reden om het gesprek te verlaten. Ik zie het ongemak in zijn lichaamstaal en hij snelt een andere ruimte in.
Ik blijf achter in de veronderstelling dat hij terug zou komen om het gesprek af te maken, maar even later zie ik dat hij mij ontloopt. Erg jammer.

Begrijp mij niet verkeerd, ik heb over het algemeen een goed leven. Ik heb mogen studeren, heb mijn moeder nog en heb een leuke vriend. Ik heb een goede baan en ben over het algemeen gelukkig. Maar dit soort onschuldig oogende incidentjes overkomen mij te vaak. Als ik een mesje koop in de winkel rennen de mensen voor mij weg. Als ik naar het theater ga word ik nagekeken, nagewezen en zelfs uitgelachen. Mensen schelden mij uit voor ‘kankerneger’ als ik kritiek uit. Mensen zijn verrast als ze mij zien op professionele borrels, want ‘wat een aparte verschijning ben ik toch!’. En hierover ga ik gewoon mijn mond niet meer houden. Ik ben niet meer of minder dan een ander. Het is genoeg.

Black lives matter. Gekke zin eigenlijk. Het impliceert zoveel.
Het duidt een verschil aan. Een verschil in hoe mensen behandeld worden. Een verschil in hoe leven op deze wereld voor niet witte mensen blijkbaar anders is dan voor de witte medemens. Het is een zin waarvan ik nu toch echt had gehoopt dat ik hem niet meer had hoeven zeggen. Maar afgelopen maand heb ik het moeten schreeuwen. Dit verschil kan groot zijn, zoals in de VS. Maar ook subtiel en venijnig, zoals het hier in Nederland vaak gaat. In dit land zit het niet alleen in de communicatie tussen mensen, maar zelfs verankerd in onze systemen. Denk aan etnisch profileren bij de Belastingdienst, structureel minder kans bij sollicitaties, lagere schooladviezen.

En vooral: dit verschil is er bewust en onbewust. Vooroordelen hebben is menselijk, zo begrijpen we de wereld om ons heen beter, maar ze hoeven niet geuit te worden. Ik geloof namelijk niet dat de conducteur bewust was over het uiten van zijn vooroordeel, maar het geeft wel aan hoe diep het zit.

Voetnoten

[1] Dit gesprek vond plaats in de week dat er in Amsterdam een Black Lives Matter protest had plaatsgevonden, waar veel over gesproken was gedurende die week (juni 2020). Ook was er controverse of het wel verstandig was om überhaupt te protesteren in tijden van corona.