Pasaportunuz isminizin veya doğum gününüzün de ötesinde sizinle ilgili birçok şey anlatır. Pasaportunuzun sayfalarına basılmış vizeler, bu vizelerin bitiş tarihi ve en önemlisi pasaportunuzun verildiği ülke göçmenlik bürosundaki memurların incelemeden geçmeyeceği üç şeydir. Bu üç bilgi hayat kalitenizi düşürebilir ve çocukluktan beri kurduğunuz dünyada “serbest dolaşım” hayalinize engel olabilir. Fakat pasaportunuzun hangi ülkede verildiğine bağlı olarak tam tersi de olabilir. Gerçek şu ki henüz pasaportunuza karşı öfkeli değilseniz “doğru” ülkede doğduğunuz içindir.

Çalışmalarımdan dolayı İspanya’ya gitmek için İspanyol Elçiliğine vermek zorunda kaldığım tonlarca belgeyi, İngiltere’deki bir konferansa katılabilmek veya ABD’ye gidebilmek için geçmem gereken stresli mülakatları hatırlıyorum. Yani pasaportunuzun verildiği ülke vizeniz olmadan girebileceğiniz ülke sayısını belirliyor. Vizesiz girebileceğiniz ülkeler ne kadar fazlaysa pasaportunuz o kadar “güçlü” oluyor.

Pasaportlar her yıl derecelendiriliyor. Örneğin 2020’de Japonya, Singapur, Güney Kore, Almanya ve İtalya pasaportları “en güçlü pasaportların” bazılarıyken Afganistan, Irak, Suriye, Somali gibi ülkelerin pasaportları en zayıflar arasında[1]. Mesela Madagaskar pasaportumla ben 55 ülkeye vizesiz girebiliyorum. Pasaportlar arasındaki eşitsiz değerlerin nedenine dair çok az bilgi var. Fakat kesinlikle ülkeler arasındaki diplomatik ilişkiler ve ticaret anlaşmalarının bir sonucu. 

Belli ki pasaportunuz ne kadar güçlüyse dünyayı özgürce gezme şansınız da o kadar yüksek. Bu yüzden benim durumumda cebinizdeki zayıf pasaportla ülkenizden çıkabilmek için unutulmaz bir bürokratik yolculuktan geçmek zorundasınız. Kimse doğuştan pasaportunu seçemediği için bazıları bu adaletsiz süreçten geçmek zorundadır. 

“Zayıf pasaport” sahibi seyahat nedenini, ekonomik durumunu ve kendi ülkesine geri döneceğini çıkış yapmadan önce göstermek zorundadır. Kısacası ne kadar varlıklıysanız başka bir ülkeye kabul edilmeniz o kadar kolaydır. Yani pasaport göçün ilk filtresidir ve “güçlü pasaport” sahipleri imtiyazlıdır. 

Pasaportunuzun sizin hakkınızda anlatmadığı şey ise hikayenizdir ya da daha doğrusu neden pasaportunuzu gösterip vize almak istediğiniz. Ve maalesef bu pasaportunuzla ilgilenen tarafların en son umursayacağı meseledir. Başka bir ülkede ölmek üzere olan bir akrabayı ziyaret etmek mi? Ülkenizdeki bitmek bilmeyen savaştan kaçabilmek için sığınacak başka bir ülke aramak mı? Ya da sadece sevgilinizle bir araya gelmek mi? Bizi ülkemizi geçici bir süre veya süresiz bırakmaya zorlayacak tonlarca neden var.

Birazcık şanslıysanız pasaportunuza vizeyi bastırabileceksiniz fakat göreceksiniz ki pasaportunuzun hikayesi verildiği ülkeye bağlı olacak.

Dipnot

[1] Henley Passport Index 2020 (https://www.henleypassportindex.com/passport); Business Insider (https://www.businessinsider.com/best-passports-most-countries-no-visa-henley-index-2020-1);
Forbes: (https://www.forbes.com/sites/duncanmadden/2020/01/10/the-most-powerful-passports-in-the-world-in-2020/); CNN (https://edition.cnn.com/travel/article/henley-index-world-best-passport-2020/index.html)